No. 0987 ( Sưu tầm Internet)

An Giang: Chùa Xà Tón - Một di tích văn hóa Khmer

An Giang- VN. Có thể nói, An Giang là một tỉnh có số lượng danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử - văn hóa quốc gia nhiều nhất ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Là một tỉnh có bốn dân tộc anh em sinh sống từ lâu đời (Việt, Hoa, Khmer, Chăm), nên An Giang còn có những danh lam thắng cảnh mang đậm bản sắc văn hóa của từng dân tộc.

Ngoài những Khu lưu niệm, đền thờ Quản cơ Trần Văn Thành, lăng Thoại Ngọc Hầu, miếu Bà Chúa Xứ, Thánh đường Hồi Giáo Mubarak, An Giang còn có nhiều ngôi chùa Khmer ẩn trong những hàng sao dầu cổ thụ luôn tỏa bóng mát quanh năm. Trong số rất nhiều ngôi chùa ấy, có chùa Xà Tón. Chùa Xà Tón được xây dựng cách nay khoảng ba trăm năm, tọa lạc trên một khu đất rộng nằm ngay trung tâm thị trấn Tri Tôn, huyện Tri Tôn (An Giang). Theo lời kể, thuở đó, vùng này còn là khu đất hoang vu. Trên những ngọn cây, từng đàn khỉ chuyền cành, đôi lúc chúng còn cả gan chọc ghẹo, níu kéo khách qua đường. Cảnh quan đẹp, u tịch xứng đáng là nơi thờ tự tôn nghiêm, bấy giờ người Khmer quyết định chọn khu đất này làm nơi lập chùa. Đầu tiên chùa được xây bằng gỗ, lợp lá, nền đất đơn sơ. Với đặc thù có nhiều khỉ sinh sống, nên chùa được đặt tên là Xà Tón (Xvayton: Xvay là khỉ và ton là kéo). Tên này về sau dùng gọi luôn thị trấn và huyện lỵ miền biên giới này trong một thời gian dài. Cũng giống như bất cứ ngôi chùa Khmer nào khác, chùa Xà Tón được các vị sư cho xây dựng lần hồi, theo kiểu “tàm thực”. Nghĩa là khi con sóc (bổn đạo) quyên cúng tiền đến đâu thì chùa được tiến hành xây cất đến đó cho tới khi hoàn tất.

Chùa Xà Tón hiện nay được xây dựng (tính từ năm 1896) theo kiến trúc cổ truyền của người Khmer Đồng bằng sông Cửu Long: nóc nhọn và hai mái cong gộp lại. Trên nóc tháp chùa chính có tượng rắn thần Naga nằm dài, tượng trưng cho sự bất diệt và dũng mãnh. Mái chùa được cấu trúc hình tam cấp ngói đỏ, xanh, vàng đẹp mắt. Quanh ngôi chính điện có khá nhiều những ngôi tháp nhỏ, trên đỉnh chạm tượng thần Bayon (Thần Bốn Mặt, thần Sáng Tạo), là nơi thờ tự hài cốt của các vị sư trụ trì đã viên tịch. Các tháp cùng với chính điện, và một ao trồng sen súng trước chính điện, nằm u tịch trong bóng mát của một “rừng” dừa và lâm vồ (bồ đề). Hiện nay chùa Xà Tón còn lưu giữ một bộ kinh bằng chữ Phạn được viết trên những chiếc lá thốt nốt. Năm 1986, chùa Xà Tón được Bộ Văn hóa công nhận là di tích lịch sử văn hóa.

Cũng giống như các ngôi chùa Khmer khác, theo truyền thống, mỗi năm chùa Xà Tón đều tổ chức các lễ: Chôl Chnam Thmây (tết mừng năm mới) vào các ngày 13, 14, 15 tháng Tư Dương lịch; lễ Pi-sát bô-chia ( Vesak Puja) vào ngày rằm tháng Tư âm lịch nhằm nhớ ơn Phật tổ (ngày Phật đản sinh). Đặc biệt, lễ Dolta (còn gọi là Pha chun bênh), lễ ông bà (giống như lễ Thanh minh), kéo dài từ mồng 1 đến 15 tháng 10 âm lịch. Suốt những ngày này, con sóc mang bánh tét, hoa quả, cơm canh đến chùa cúng tế để tỏ lòng biết ơn người quá cố cũng như cầu an, cầu phúc cho gia đình... Với nhiều lễ hội truyền thống ấy, với vị trí địa lý thuận lợi, với giá trị lịch sử văn hóa dân tộc, nên chùa Xà Tón là điểm tham quan của hầu như tất cả mọi du khách đi đến khu vực này.